Przedmiotowe zasady oceniania-j. polski

Język polski

Przedmiotowe zasady oceniania z języka polskiego

Przedmiotowe zasady oceniania (PZO) opracowano na podstawie:

1. Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe.

2. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych.

Cele PZO:

Uporządkowanie oraz ujednolicenie zasad i kryteriów oceniania kompetencji uczniów z języka polskiego.
Zhierarchizowanie wymagań programowych tak, aby wyższe wymagania mieściły w sobie wymagania niższe.
Skonkretyzowanie zadań wynikających z podstawy programowej.
Umożliwienie nauczycielowi bieżącej kontroli i różnicowania osiągnięć uczniów, tj. stopnia opanowania umiejętności i kompetencji polonistycznych.
Informowanie rodziców o kierunku rozwoju i postępach dziecka.
Dostarczenie uczniom narzędzi samokontroli.
Okresowe i roczne określanie poziomu opanowania materiału przez uczniów.

Ocenie z języka polskiego podlega:

Umiejętność analizy i interpretacji tekstów.
Znajomość utworów wskazanych w kanonie lektur.
Kultura języka w mowie i w piśmie:
a/ ortografia,
b/ płynność odpowiedzi,
c/ poprawność językowa i stylistyczna.
Umiejętność redagowania różnych form wypowiedzi:
a/ sposób ujęcia tematu,
b/ dobór argumentów,
c/ wnioskowanie,
d/ rzeczowość.
Znajomość faktów i pojęć.
Indywidualne zainteresowania.
Wiedza z zakresu kultury.
Stosowanie języka przedmiotu.
Twórcze zastosowanie przyswojonej wiedzy.
Indywidualizm i oryginalność w sposobie myślenia.

11. Aktywna praca na lekcji.

Narzędzia oceny na języku polskim:

a/prace klasowe (literackie),
b/ ukierunkowana praca z tekstem (język polski w użyciu)
c/ testy historycznoliterackie z pytaniami otwartymi i zamkniętymi,
d/ dyktanda,
e/ sprawdziany z nauki o języku,
f/ sprawdziany wiedzy,
g/ pisemne prace – domowe i klasowe,
h/ redagowanie wypowiedzi na podstawie tekstu/ fragmentu/ – prace domowe i klasowe,
i/ odpowiedź ustna z bieżącego materiału,
j/ recytacja, scenki teatralne,
k/indywidualne osiągnięcia ucznia.

Sposoby oceniania na języku polskim:

a/ stopnie,
b/ pochwały,
c/ nagrody.
d/ komentarz wspierający.

Zasady oceniania:

Zadania (testy historycznoliterackie, wypracowania oraz sprawdziany z wiadomości o epokach) będą oceniane wg następującej skali procentowej:

100%-98% – celujący
97%-91% – bardzo dobry
90%-75% – dobry
74%-58% – dostateczny
57%-40% – dopuszczający
39%-0%% – niedostateczny

Wypracowania na poziomie podstawowym i rozszerzonym:

35-34 pkt celujący (nie dotyczy pracy pisanej w domu)
33-32 pkt bardzo dobry
31-26 pkt dobry
25-20 pkt dostateczny
19-14 pkt dopuszczający
13-0 pkt niedostateczny

Dyktando

1 bł. – bardzo dobry
2 bł. – dobry
3-4 bł. – dostateczny
5-6 bł. – dopuszczający

System przyznawania plusów/ocen

udział w życiu kulturalnym – 3 plusy = bardzo dobry
praca na lekcji – 5 plusów = bardzo dobry
udział w konkursach = dobry (zajęcie I-III miejsca i wyróżnienie = celujący/bardzo dobry)

Aby uzyskać ocenę pozytywną, uczeń ma obowiązek przystąpić do napisania wszystkich sprawdzianów z epok, z treści lektur, prac klasowych (literackich) i domowych w terminach regulowanych przez PZO.

Ustalenia, wskazówki:

Wypowiedź ustna i pisemna ucznia oraz dziedziny jego aktywności są oceniane w formie opisowej, ustnej lub pisemnej, a do dziennika zapisywane jako stopnie: /cel/ 6, /bdb/ 5, /db/ 4, /dst/ 3, /dop/ 2, /ndst/ 1.
Prace klasowe są zapowiadane z dwutygodniowym wyprzedzeniem.
Prace pisemne są obowiązkowe. Jeżeli uczeń nie może z przyczyn losowych napisać ich z całą klasą lub oddać w terminie wyznaczonym przez nauczyciela, powinien to uczynić w czasie uzgodnionym z wykładowcą.
Jeśli uczeń z przyczyn losowych nie przystąpił do napisania testu, sprawdzianu, pracy klasowej, ma obowiązek napisać w terminie uzgodnionym z nauczycielem (w ciągu dwóch tygodni), w przeciwnym przypadku otrzymuje ocenę niedostateczną. Poprawa ocen niedostatecznych ze sprawdzianów, testów jest obowiązkowa i musi się odbywać w terminie uzgodnionym z nauczycielem (pod warunkiem, że nieobecność na sprawdzianie w pierwszym terminie jest usprawiedliwiona; w przypadku, gdy nauczyciel stwierdzi niesamodzielność pracy ucznia lub plagiat, poprawa oceny jest niemożliwa).
Poprawy oceny można dokonać tylko raz.
Sprawdzian pisany w drugim terminie może odbywać się w trakcie zajęć fakultatywnych.
Nie ma możliwości poprawiania ocen niedostatecznych z testów sprawdzających znajomość lektur – tym bardziej, że termin omawiania jest podawany z dużym wyprzedzeniem.
W przypadku podejrzenia o „ściąganie” uczeń otrzymuje ocenę niedostateczną – bez możliwości poprawy.
Ocena dłuższej pracy jest wyrażona stopniem poprzedzonym punktacją zgodną z kryteriami zamieszczonymi w „Informatorze maturalnym”. Nauczyciel nie ma obowiązku formułowania recenzji dotyczącej pracy literackiej. Obowiązuje ogólnopolski system kryterialny, ujęty w informatorze CKE (www.cke.edu.pl).
Nauczyciel może przeprowadzić kartkówkę z 3 ostatnich tematów, wcześniej jej nie zapowiadając (nie ma możliwości poprawy oceny niedostatecznej z kartkówki).
Uczeń może otrzymać oceny z odpowiedzi ustnej.
Uczeń w ciągu semestru powinien mieć sprawdzone i ocenione jedno zadanie domowe /dłuższa wypowiedź/.
Uczeń ma prawo dwa razy w semestrze zgłosić nieprzygotowanie do zajęć bez podawania przyczyny. Każde kolejne będzie skutkowało oceną niedostateczną. Zasada ta nie obowiązuje
na lekcjach powtórkowych, wcześniej zapowiedzianych, nie usprawiedliwia też braku pracy pisemnej /zadanej przed jednym lub dwoma tygodniami/, nie zwalnia ze znajomości treści omawianej lektury.
Cała klasa (po uzgodnieniu przed lekcją) może raz w semestrze zgłosić nieprzygotowanie. Obowiązująca zasada – patrz punkt wyżej.
Pisemne prace klasowe powinny być sprawdzone i oddane w ciągu trzech tygodni od ich przeprowadzenia (poza okresem pracy nauczyciela w komisjach egzaminacyjnych).
Sprawdziany i testy powinny być sprawdzone i oddane w ciągu dwóch tygodni od ich przeprowadzenia, wyjątek stanowią prace pisane po terminie.
Prace klasowe, po ich omówieniu, pozostają u nauczyciela.
Uczeń powinien się wykazać znajomością treści omawianych lektur (w dniu rozpoczęcia oraz przez cały okres interpretacji). Nauczyciel może przeprowadzić sprawdzian ze znajomości treści dzieła, bez wcześniejszego zapowiadania, w terminie wyznaczonym do omawiania lektury.
Uczeń ma obowiązek przynoszenia na lekcję omawianego tekstu, w zależności od ustaleń – może to być jeden egzemplarz na ławkę, natomiast nie może korzystać z telefonu komórkowego i nośników elektronicznych.
Uczeń ma obowiązek przynosić na zajęcia obowiązujący podręcznik (omawianą lekturę). Wystarczy 1 egzemplarz na ławkę. Brak zostanie odnotowany minusem jako nieprzygotowanie (trzy minusy = ocena niedostateczna za pracę na lekcji). Poloniści chcą w ten sposób uniknąć sytuacji, że pracują jedynie osoby mające tekst!
Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną na I semestr, musi zaliczyć materiał w nim realizowany w terminie wyznaczonym przez nauczyciela. Uczeń zalicza materiał pisemnie i ustnie. Nauczyciel po wystawieniu oceny niedostatecznej na I semestr dokładnie informuje ucznia, z jakiej partii materiału będzie pisał sprawdzian zaliczeniowy.
Nie ma możliwości poprawiania ocen na tydzień przed klasyfikacją, nie przewiduje się końcowego sprawdzianu zaliczeniowego. Uczeń realizuje program, systematycznie uczestnicząc w zajęciach – nauka trwa cały semestr/rok/.
Uczeń zobowiązany jest prowadzić zeszyt przedmiotowy, systematycznie sporządzać notatki /w czasie lekcji i w domu – jako forma zadania domowego/.
Zadanie domowe nie może być kserokopią ani tekstem wydrukowanym z Internetu.
W czasie sprawdzania matury próbnej oraz majowej poloniści – egzaminatorzy mają prawo oddania pracy w terminie późniejszym.
Ustna matura próbna, obejmująca zagadnienia omawiane na języku polskim od szkoły podstawowej do IV klasy liceum, , odbędzie się w terminie dogodnym dla uczniów i nauczycieli. Z drugiej pisemnej matury próbnej wstawiane są dwie oceny (język polski w użyciu i test historycznoliteracki oraz wypracowanie) i przeliczenie procentowe osiągniętego wyniku.

We wszystkich innych kwestiach zasady reguluje WZO.

Szczegółowe kryteria osiągnięć na poszczególne oceny szkolne

Kryteria zostały podzielone na trzy zakresy, odpowiadające celom kształcenia ujętym w Podstawie programowej: odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nim informacji (w tym: czytanie i słuchanie, samokształcenie i docieranie do informacji, świadomość językowa); analiza i interpretacja tekstów kultury (w tym: wstępne rozpoznanie i analiza; interpretacja i wartościowanie); tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych.

Na ocenę dopuszczającą uczeń potrafi:

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji	Czytanie i słuchanie: − odtworzyć informacje sformułowane wprost; − odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań, akapitów); − wyodrębnić główną myśl całego tekstu; − wskazać w tekście retorycznym najważniejsze środki językowe służące przekonywaniu. Samokształcenie i docieranie do informacji: − wybrać podstawowe teksty literackie służące realizacji zadanego tematu, posługując się wybranym źródłem informacji; − podjąć próbę znalezienia literatury przedmiotu służącej realizacji zadanego tematu. Świadomość językowa: − wymienić nadawcę, odbiorcę i komunikat jako trzy najważniejsze elementy aktu komunikacji językowej; − odróżnić od siebie teksty pełniące funkcję informatywną, impresywną i ekspresywną; − objaśnić istotę znaku; − posługiwać się pojęciem archaizm; − objaśnić istotę związku frazeologicznego; − odróżnić od siebie synonimy, homonimy i antonimy; − posługiwać się pojęciem styl.
Analiza i interpretacja tekstów kultury	Wstępne rozpoznanie i analiza: − przyporządkować epoce nazwiska pisarzy wskazanych w Podstawie programowej oraz wymienić ich dzieła; − przyporządkować autorowi tytuły i głównych bohaterów utworów literackich wskazanych w Podstawie programowej; − określić tematykę utworów literackich wskazanych w Podstawie programowej; − odróżnić od siebie tekst liryczny, epicki, dramatyczny; − posługiwać się pojęciami: podmiot liryczny, adresat liryczny, narrator, dialog, monolog; − wskazać podstawowe cechy najważniejszych dla omawianych epok gatunków literackich: tragedia, hymn, pieśń, tren, komedia, sonet, satyra, powieść epistolarna; − nazwać najważniejsze prądy umysłowe, filozoficzne i artystyczne omawianych epok (teocentryzm, humanizm, sarmatyzm, poezja metafizyczna, klasycyzm, racjonalizm, sentymentalizm) oraz wskazać ich cechy; − wskazać w dziełach literackich zawartych w Podstawie programowej wymienione wyżej prądy; − streścić główne wątki utworów epickich i dramatycznych wskazanych w Podstawie programowej; − scharakteryzować głównych bohaterów literackich utworów epickich i dramatycznych wskazanych w Podstawie programowej; − rozpoznać najważniejsze środki i zabiegi stylistyczne w utworach literackich omawianych epok (epitet, metafora, porównanie, apostrofa, pytanie retoryczne); − zanalizować utwory wskazane w Podstawie programowej, uwzględniając najważniejsze kategorie opisu (podmiot/adresat liryczny, narrator, świat przedstawiony). Interpretacja i wartościowanie: − określić przybliżone ramy chronologiczne antyku, średniowiecza, renesansu, baroku, oświecenia i preromantyzmu; − objaśnić znaczenie nazw epok literackich: antyk, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, preromantyzm; − odczytać znaczenie podstawowych symboli w dziełach literackich wskazanych w Podstawie programowej.
Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych	− Posługiwać się komunikatywnym językiem w mowie i w piśmie; − wypowiadać się w mowie i w piśmie na zadany temat, w sposób świadczący o co najmniej częściowym zrozumieniu tematu; − odnieść się w wypowiedzi do tekstów literackich; − podjąć próbę skomponowania wypowiedzi składającej się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia; − samodzielnie prowadzić zeszyt przedmiotowy; − zrealizować przynajmniej połowę obowiązkowych zadań przewidzianych przez nauczyciela. Dopuszczalne: konieczność pomocy ze strony nauczyciela podczas realizacji zadań, ubogi komentarz, stereotypowość sądów, streszczanie utworu zamiast analizy i interpretacji, drobne błędy rzeczowe, błędy kompozycyjne (np. brak proporcji między poszczególnymi elementami pracy, brak logicznej spójności tekstu, brak wstępu lub zakończenia), błędy stylistyczne, składniowe, frazeologiczne, fleksyjne, interpunkcyjne i orograficzne.

Na ocenę dostateczną uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, a ponadto:

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji	Czytanie i słuchanie: − określić funkcję środków językowych w tekście retorycznym; − rozpoznać ironię w tekście; − sformułować tezę tekstu bądź fragmentu tekstu; − podać argumenty na rzecz tezy; − odróżnić argumenty od przykładów oraz tezę od hipotezy; − rozpoznać relacje kompozycyjne między poszczególnymi fragmentami (akapitami) tekstu; − oddzielić informacje od opinii; − wskazać przyczyny i skutki. Samokształcenie i docieranie do informacji: − wyszukać podstawowe pozycje z literatury przedmiotu służącej realizacji zadanego tematu; − samodzielnie korzystać ze słowników i leksykonów. Świadomość językowa: − rozpoznać w tekście sześć elementów aktu komunikacji językowej; − określić dominującą w tekście funkcję wypowiedzi; − objaśnić, na czym polega specyfika budowy języka jako systemu znaków; − podać genezę i objaśnić znaczenie najczęściej pojawiających się w tekstach związków frazeologicznych o pochodzeniu biblijnym i mitologicznym; − wskazać w tekście staropolskim archaizmy fonetyczne, leksykalne i składniowe; − rozpoznać w tekście synonimię, homonimię, antonimię i polisemię; − objaśnić pojęcie stylizacji.
Analiza i interpretacja tekstów kultury	Wstępne rozpoznanie i analiza: − określić tematykę wszystkich omawianych utworów literackich; − podać najważniejsze cechy rodzajowe tekstów lirycznych, epickich i dramatycznych; − objaśnić różnicę między literaturą a publicystyką oraz literaturą a retoryką; − wskazać podstawowe cechy wszystkich omawianych gatunków literackich; − porównać wizerunki Maryi w liryce średniowiecza, postawę podmiotu lirycznego w pieśniach i trenach J. Kochanowskiego oraz tragizm bohaterów tragedii antycznej i szekspirowskiej; − scharakteryzować wzorce osobowe i postawy bohaterów, odwołując się do omówionych utworów literackich (asceta, postawa franciszkańska, etos rycerski, postawa stoicka i epikurejska, humanista, Sarmata, oświecony obywatel, „człowiek serca”); Interpretacja i wartościowanie: − powiązać fakty literackie z istotnymi wydarzeniami historycznymi (np. upadek cesarstwa zachodniorzymskiego, chrzest Polski, odkrycia geograficzne, wynalazek druku, Wielka Rewolucja Francuska); − rozpoznać cechy charakterystyczne sztuki antycznej, romańskiej, gotyckiej, renesansowej, barokowej, klasycystycznej i sentymentalnej; − opisać następujące motywy i tematy literackie, odwołując się do omówionych utworów: przemijanie, śmierć, zbrodnia i kara, władza, nieśmiertelność poety i poezji, koncepcje życia godnego i szczęśliwego, naprawa Rzeczpospolitej; − scharakteryzować wizję świata i człowieka w Biblii, literaturze antyku, średniowiecza, renesansu, baroku, oświecenia i preromantyzmu, odwołując się do omówionych utworów literackich; − wykorzystać podstawowe konteksty do analizy i interpretacji utworów literackich (np. kontekst biograficzny dla Trenów J. Kochanowskiego); − odczytać nawiązania biblijne oraz mitologiczne w omawianych utworach z literatury współczesnej; − odczytać znaczenie podstawowych symboli w omawianych dziełach literackich.
Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych	− ułożyć szkicowy plan oraz przygotować na jego podstawie wypowiedź ustną bądź pisemną; − skomponować wypowiedź składającą się ze wstępu, rozwinięcia i zakończenia; − formułować wnioski interpretacyjne oparte na samodzielnej analizie tekstu; − zastosować czytelny podział akapitowy w pracy pisemnej; − posługiwać się cytatami w funkcji argumentacyjnej; − posługiwać się na ogół poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni); − zabrać głos w dyskusji; − wykonać bez pomocy nauczyciela większość ćwiczeń i zadań realizowanych na zajęciach.

Na ocenę dobrą uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, a ponadto:

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji	Czytanie i słuchanie: − odróżnić retorykę od erystyki; − objaśnić mechanizmy powstawania wypowiedzi ironicznej; − rozpoznać i określić typ nadawcy i typ adresata tekstu; − rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu; − nazwać środki językowe i określić ich funkcje w tekście; − wskazać cechy gatunkowe tekstu. Samokształcenie i docieranie do informacji: − wyszukać różnorodne pozycje z literatury przedmiotu służącej realizacji zadanego tematu; − sporządzić poprawny opis bibliograficzny książki i artykułu oraz zapisów elektronicznych; − korzystać z różnorodnych źródeł informacji. Świadomość językowa: − omówić relacje pomiędzy różnymi podsystemami języka; − przyporządkować charakterystyczne środki językowe poszczególnym funkcjom językowym; − przedstawić pochodzenie polszczyzny; − objaśnić pojęcie neosemantyzacji; − wskazać niewerbalne środki komunikacji; − wymienić podstawowe typy stylizacji.
Analiza i interpretacja tekstów kultury	Wstępne rozpoznanie i analiza: – wymienić głównych twórców kultury (nauki, sztuki, filozofii) i ich dzieła w omawianych epokach; − określić funkcje środków językowych zastosowanych w tekście; − wskazać dominantę kompozycyjną i stylistyczną oraz dokonać analizy typowego dla epoki i autora utworu literackiego; − zdefiniować tragizm, komizm i groteskę jako kategorie estetyczne, odwołując się do omówionych utworów. Interpretacja i wartościowanie: − wskazać związki literatury z wydarzeniami historycznymi, kulturą i sztuką oraz filozofią omawianych epok; − porównać wzorce osobowe, kreacje bohaterów oraz wizję świata i człowieka w Biblii, antyku, średniowieczu, renesansie, baroku, oświeceniu i preromantyzmie, odwołując się do utworów literackich; − opisać następujące motywy i toposy: jednostka wobec despotyzmu, piekło (zaświaty), wędrówka, szatan, świat jako teatr, człowiek jako boże igrzysko, odwołując się do omówionych utworów; − opisać różne realizacje dydaktycznej funkcji literatury, odwołując się do poznanych tekstów; − wskazać nawiązania do światopoglądu i estetyki antyku w renesansie oraz do światopoglądu i estetyki średniowiecza w baroku oraz objaśnić przyczynę ich występowania; − rozpoznać nawiązania do idei średniowiecza, renesansu, baroku i oświecenia w literaturze współczesnej; − ocenić postawy bohaterów literackich.
Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych	− Selekcjonować materiał, przywoływać tylko informacje istotne z punktu widzenia tematu; − posługiwać się terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką oraz językoznawczą; − sformułować hipotezę badawczą w odniesieniu do tematu; − podsumować rozważania (uogólnić wnioski wynikające z analizy i interpretacji tekstu); − łączyć akapity, używając wskaźników zespolenia; − posługiwać się poprawną polszczyzną (w zakresie wymowy, fleksji, leksyki, frazeologii, składni); − posługiwać się stylem stosownym do sytuacji wypowiedzi; − przestrzegać zasad etykiety językowej podczas rozmowy, dyskusji, negocjacji; − zająć i uzasadnić stanowisko w dyskusji z odwołaniem się do utworu, cytatu, kontekstu lub wiedzy o epoce; − aktywnie uczestniczyć w większości lekcji.

Na ocenę bardzo dobrą uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, a ponadto:

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji	Czytanie i słuchanie: − odróżnić prawdę od fałszu i szczerość od kłamstwa w wypowiedzi językowej; − scharakteryzować podstawowe chwyty erystyczne; − odróżnić od siebie wypowiedź perswazyjną i manipulacyjną; − zanalizować okres retoryczny jako zamkniętą całość myślowo-stylistyczną; − wykorzystać analizowane teksty naukowe (krytyczno- i teoretycznoliterackie) i filozoficzne jako kontekst interpretacyjny dla utworów literackich. Samokształcenie i docieranie do informacji: − Samodzielnie gromadzić i porządkować materiały z różnych źródeł dotyczące języka, literatury, filmu i innych dziedzin sztuki.
Analiza i interpretacja tekstów kultury	Wstępne rozpoznanie i analiza: − omówić przemiany gatunkowe w obrębie dramatu i powieści; − wskazać i opisać charakterystyczne cechy językowe i stylistyczne w tekstach literackich średniowiecza, renesansu, baroku, oświecenia i preromantyzmu; − rozpoznać nawiązania do poetyki renesansu, baroku i oświecenia w literaturze współczesnej; − wskazać elementy parodii, pastiszu i trawestacji w dziele literackim oraz określić ich funkcje. Interpretacja i wartościowanie, np. wypowiedź argumentacyjna: − porównać sposoby realizacji tego samego motywu (toposu) w dwóch tekstach literackich; − zinterpretować dzieło literackie w samodzielnie dobranym kontekście (np. filozoficznym, historycznym, historycznoliterackim, kulturowym); − objaśnić sposoby i mechanizmy reinterpretacji toposów, mitów i symboli literatury wcześniejszych epok w tekstach współczesnych; − dokonać samodzielnej analizy i interpretacji dzieła literackiego, posługując się biegle terminologią historyczno- i teoretycznoliteracką; − rozpoznać i odczytać przenośne znaczenia dzieła (metaforyczne, symboliczne, alegoryczne, paraboliczne); − dokonać samodzielnej analizy i interpretacji dzieła sztuki, ze wskazaniem funkcji środków wyrazu specyficznych dla danej dziedziny sztuki; − dostrzec zależności między tekstem literackim a innymi tekstami kultury.
Tworzenie własnych wypowiedzi ustnych i pisemnych	− Podporządkować kompozycję wypowiedzi własnemu zamysłowi interpretacyjnemu; − skutecznie unikać szablonów i schematów językowych; − posługiwać się bogatym słownictwem i urozmaiconą składnią; − posługiwać się bogatą terminologią (unikając pseudonaukowości); − posługiwać się stylem stosownym do sytuacji, komunikatywnym, o wyraźnych cechach indywidualnych; − funkcjonalnie wykorzystywać pozawerbalne środki komunikacji (mowa ciała, intonacja, ton głosu) w wypowiedzi ustnej. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który samodzielnie i twórczo rozwija swoje uzdolnienia i umiejętności oraz biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami w celu rozwiązywania problemów praktycznych i teoretycznych. Jego wypowiedzi ustne i prace pisemne charakteryzuje samodzielność myśli, dojrzałość argumentacji, krytycyzm sądów.